Bombardementen Suikerfabriek

Waarom gooien Engelse vliegtuigen de suikerfabriek in Puttershoek in puin?

In de nacht van donderdag 24 op vrijdag 25 oktober 1940 werden 113 Engelse toestellen uitgezonden voor aanvallen op veel doelen in Duitsland en Nederland. Blenheims probeerden Duitse troepen op te sporen en bombardeerden onder andere Vlissingen, IJmuiden en Texel.
Boven de Coöperatieve Suikerfabriek en Raffinaderij ‘Puttershoek’ was het ook onrustig in de lucht en het Duitse afweergeschut, dat opgesteld stond op het terrein van de Velofabriek aan de overkant van de Oude Maas, nam de Engelse vliegtuigen onder vuur.
Op vrijdagochtend 25 oktober had de ochtendploeg van wegers, tappers en zakkennaaiers, op de suikerzolder, de nachtploeg afgewisseld.
Rond zeven uur verschenen er weer Engelse vliegtuigen en plotseling wierpen zij hun bommen af. Waarom schoten ze de fabriek in puin? Er waren in de buurt toch geen militaire objecten te vinden? Kennelijk zag de bemanning de rij met wagens en karren vol bieten die in de rij op de dijk stonden te wachten, voor een Duitse militaire colonne aan.

Een onverklaarbare aanval! 

Vijf bommen vielen op en in de fabriek, enkele kwamen in omliggende weilanden terecht. Een aantal brandbommen kwam op de suikerzolder terecht: de suiker brandde hevig en er brak paniek uit onder het personeel. De mannen op de suikerzolder hadden geen kans meer om na te denken en te vluchten. Het bombardement kostte 23 mensen het leven, onder wie negen mannen uit de Hoeksche Waard. Mannen die elkaar goed kenden, met elkaar aten in het schaftlokaal. Echtgenoten, vaders van soms grote gezinnen, zonen en broers kwamen niet meer thuis van hun werk. De verslagenheid was groot!

Bombardementen in februari 1945

De strijd kenterde in het najaar van 1944. De geallieerden hadden delen van Frankrijk en België veroverd en ook het zuidelijk deel van Nederland stond onder geallieerd toezicht. Hitler moest zijn strategie aanpassen en begon met het bouwen van nieuwe startbanen om V1’s, de vliegende bommen, te lanceren. De Duitsers hadden de suikerfabriek in Puttershoek gevorderd en begonnen met het bouwen van steigers bij de haven en ook de rails van de stoomtram op de dijk werden in het werk betrokken. Er werd een dichte afrastering gebouwd zodat het zicht op en rond de fabriek werd weggenomen en SS’ers patrouilleerden voortaan rondom de fabriek. Waarom al die geheimzinnigheid? De onderdelen voor de vliegende bom werden door vrachtwagens en per schip over de Oude Maas aangevoerd. De startbaan, een schuin oplopende stellage en gericht op het zuiden, stond tussen de gebouwen van de fabriek. In de fabriek werd de V1 door een speciale Duitse eenheid in elkaar gezet en van explosieven en brandstof voorzien.

Natuurlijk hield het verzet de bewegingen rondom de fabriek nauwlettend in de gaten en al snel werden er in het verzet in Puttershoek en Dordrecht plannen gemaakt om de lancering van de vliegende bommen te voorkomen.  Het verzet besloot de installatie in kaart te brengen en deze informatie door te spelen aan de geallieerden in bevrijd Brabant. Dat weerhield de Duitsers er niet van dat op 27 januari 1945 om 23:50 uur de eerste V1 met veel geraas werd gelanceerd. Binnen enkele minuten vloog die V1 over Numansdorp met als einddoel de haven Antwerpen: de haven was een belangrijke aanvoerhaven voor de geallieerden geworden. 

Eind januari 1945 vertrokken de verzetsmannen Wim Boot en Wim Baars met de verzamelde informatie over de V1 naar Brabant en gaven de plattegrond aan de Canadese kolonel De Rome met het verzoek de lanceerinrichting te bombarderen. De kolonel gaf vervolgens opdracht tot het maken van luchtfoto’s van de fabriek, maar een snelle actie volgde niet. Boot en Baars keerden vervolgens terug uit de Hoeksche Waard maar een bombardement bleef uit. ‘Daar waag je nou je leven voor’, spraken Boot en Baars.

Op 16 februari 1945 werd een bombardement op de fabriek uitgevoerd door 24 Typhoons jachtbommenwerpers die 48 brisantbommen op de lanceerplaats lieten vallen. De fabriek werd flink beschadigd maar de startbaan werd niet geraakt. Toch werd er die dag nog een V1 afgeschoten, die helaas al in de Dorpsstraat in Maasdam neerkwam en waarbij Jan van der Waal, een evacué uit Strijen, om het leven kwam en diverse huizen werden beschadigd. De inwoners van het dorp Maasdam raakten er bijna aan gewend: ze luisterden goed hoe het geluid van de motor klonk, begon dat te sputteren, dan was het risico dat de V1 vroegtijdig zou neerstorten.

Op 25 februari volgde het volgende bombardement, ook nu lieten 24 Typhoons jachtbommenwerpers de ontelbare brisantbommen op de fabriek en lanceerplaats vallen. Dit keer met meer succes. De lanceerinrichting en de opslagplaats voor de vliegende bommen in Puttershoek werd ‘zo doeltreffend bewerkt, dat er geen enkele V1 meer kon worden afgeschoten’. Het pulpmagazijn waarin munitie was opgeslagen werd getroffen evenals de twee woningen waar de staf en het bedieningspersoneel van de lanceerbasis gehuisvest waren. De achterste rij huizen op het Zand werden vernield en daardoor onbewoonbaar. De voorste rij huizen , waarvan de daken een halve meter opzij geschoven en ontzet waren, werden door de bewoners weer zo goed mogelijk bewoonbaar gemaakt.

In de reader De fabriek, de geschiedenis van onze Suikerfabriek Puttershoek tijdens de oorlog 1939-1946, geschreven door Joop Kortekaas, Leo Cornelisse, Theo de Krom (†) leest u meer over de bombardementen op en de lancering van de V1’s van de suikerfabriek. Via deze link is de reader Suikerfabriek Puttershoek in oorlogstijd na te lezen. 

De slachtoffers uit de Hoeksche Waard, 25 oktober 1940
Barendregt, Jacobus Adrianus 24 jaar ‘s-Gravendeel
Linden, Huig van der 39 jaar ‘s-Gravendeel
Sint Nicolaas, Adrianus 19 jaar ‘s-Gravendeel
Verdonk, Cornelis 32 jaar ‘s-Gravendeel
Belder, Klaas 60 jaar Maasdam
Besseling, Floris 60 jaar Maasdam
Stel, Cornelis van der 30 jaar Numansdorp
Roon, Grietus André Pleun van  25 jaar Puttershoek
Bos, Dirk 38 jaar Strijen

De slachtoffers van elders, 25 oktober 1940
Sneep, Jacob Adrianus 27 jaar Barendrecht
Graaf, Teunis de 26 jaar Dordrecht
Deckers, Marinus 42 jaar Etten-Leur
Dielemans, Antonius 37 jaar Etten-Leur
Nagtzaam, Koenraad 46 jaar Etten-Leur
Pertijs, Antonius 49 jaar Etten-Leur
Sundert, Petrus van 32 jaar Etten-Leur
Goedel, Matthijs 20 jaar Gorinchem
Roks, Antonius 34 jaar Haarlem
Dorst, Theodorus Johannes van 51 jaar Hoeven
Veraart, Jacobus Dingenus 46 jaar Oud-Vossemeer
Broeren, Adriaan 40 jaar Roosendaal
Mooij, Antonius Johannes Cornelis 44 jaar Rotterdam
Opdorp, Adrianus van 55 jaar Woensdrecht

Het slachtoffer uit de Hoeksche Waard, 16 februari 1945
Waal, Jan van der 23 jaar Strijen

bronnen:

• Dekker, Loek, e.a., Oorlog in de Hoeksche Waard 1940-1945, (Museum Hoeksche Waard 2015)
• Kortekaas, Joop, Leo Cornelisse, Theo de Krom, De fabriek, de geschiedenis van de suikerfabriek Puttershoek 1912-2004, (Puttershoek 2008)
• Nootenboom, Henk, Luchtoorlog Hoeksche Waard 1940-1945 (Strijen 2015)

laatst bijgewerkt: 22 mei 2025

Afbeelding Suikerfabriek, Puttershoek, collectie Suikerfabriek,  Museum Hoeksche Waard